Duke pasur parasysh luftën në Ukrainë, Perëndimi dëshiron ta zgjidh shpejt çështjen e Kosovës. Tani presioni mbi partitë po rritet. Por vetëm kjo nuk do të mjaftojë, shkruan gazeta zvicerane Neue Zurcher Zeitung.

Serbia ka përvojë historike me ultimatumet. Në vitin 1914, pas vrasjes së Sarajevës, Austro-Hungaria kërkoi që Beogradi të linte hetuesit austriakë në vend. Në vitin 1999, fuqitë perëndimore i kërkuan Serbisë që t’ia lëshonte kontrollin e Kosovës NATO-s. Të dyja herët Beogradi refuzoi dhe të dyja herë erdhi sulmi.

Kjo mund të shpjegojë reagimin e dhunshëm publik ndaj fjalimit televiziv të presidentit Aleksandër Vuçiç në fillim të kësaj jave, pas të cilit “pesëshja e madhe” i dha atij një ultimatum për çështjen e Kosovës. Pesë emisarët u dërguan nga BE, SHBA, Gjermania, Franca dhe Italia.

Sipas Vuçiqit, të pestët i kanë dorëzuar atij një draft për rregullimin e marrëdhënieve me Kosovën dhe kanë paralajmëruar: Nëse Serbia e refuzon atë, duhet të presë sanksione politike dhe ekonomike. Konkretisht: ndalimi i bisedimeve për anëtarësim në BE, pezullimi i pagesave në BE dhe pengimi i investitorëve evropianë në tregun serb. Kaq për prezantimin e Vuçiqit.

Ambasadori francez dhe kolegu i tij gjerman në Beograd mohojnë se ekziston një ultimatum i tillë. Ata nuk duan të shantazhojnë apo vendosin sanksione, thanë diplomatët. Përkundrazi, duhet gjetur një rrugëdalje nga ngërçi në të mirë të serbëve dhe kosovarëve. Nëse rasti humbet, sigurisht që do të ketë pasoja. Pra, një gjysmë ultimatumi?

Traktati bazë i vitit 1972 si model

Propozimi në tryezë u soll në një formë të ngjashme dhjetë vjet më parë. Ai është frymëzuar nga zgjidhja midis RFGJ dhe RDGJ në 1972, i ashtuquajturi traktat bazë. Të dy palët njohin ekzistencën e tjetrës brenda kufijve ekzistues, tregtojnë me njëra-tjetrën ekonomikisht dhe politikisht, por nuk mbajnë marrëdhënie diplomatike. Në thelb bëhet fjalë për njohje të ndërsjellë faktike, por jo ligjore.

Ajo që është veçanërisht e rëndësishme për Kosovën është pasazhi që thotë se Beogradi nuk duhet të vendosë pengesa në rrugën e tij kur të anëtarësohet në organizata ndërkombëtare. Anëtarësimi në Kombet e Bashkuara dhe në Këshillin e Evropës do të ishte një hap i rëndësishëm për Kosovën drejt përfundimit të shtetformimit të jashtëm. Pothuajse gjysma e shteteve anëtare të OKB-së nuk e njohin atë, shkruan NZZ.

Në fjalimin e tij prej një ore, të shoqëruar nga pauza dramatike, Vuçiq tha se Serbisë i prinin kohë të vështira. Lufta në Ukrainë është gjithashtu një luftë midis Evropës dhe Rusisë. Kjo është arsyeja pse presioni po rritet ndaj Serbisë për t’u bashkuar me Perëndimin dhe për të vendosur sanksione ndaj Rusisë. Në detaje, Vuçiq iu referua rëndësisë së madhe të lidhjeve të ngushta ekonomike me Gjermaninë, të cilat janë të domosdoshme dhe nga të cilat varen dhjetëra mijëra vende pune në Serbi.

Opozita e fragmentuar nuk do ta dëgjojë thirrjen e tij që vendi të qëndrojë i bashkuar. Ajo e akuzon Vuçiqin se i është përkulur ultimatumit dhe se ka tradhtuar vendin. Edhe në partinë e tyre ka murmuritje. Por askush nuk guxon të sfidojë hapur Presidentin e plotfuqishëm.

Nën presion është edhe kreu i qeverisë së Kosovës

Në shënjestër është edhe kundërshtari i Vuçiqit, kryeministri kosovar Albin Kurti. Derisa BE-ja po punon për Beogradin, amerikanët janë përgjegjës për Kosovën. Për shkak se Kurti refuzon rreptësisht të lejojë një Asociacion gjysmë autonom të komuniteteve serbe në Kosovë, ambasada amerikane i ka marrë gjërat në duart e veta dhe po fillon konsultimet me partitë dhe OJQ-të.

Për Kurtin, i cili e ka parë veten gjithmonë në luftën antikoloniale për çlirim, fillimisht kundër Serbisë e më pas kundër protektoratit të OKB-së, ky është një provokim i jashtëzakonshëm: përfaqësuesit e një fuqie të madhe po ndërhyjnë drejtpërdrejt në pushtetet sovrane të qeverisë. Por ai nuk mund të përballojë t’i rezistojë hapur Shteteve të Bashkuara. Amerika është e njohur në Kosovë dhe shihet si garantuese e ekzistencës së shtetit, shkruan NZZ.

Është mbresëlënëse kontrolli më i madh i Perëndimit mbi problemin e Kosovës, i cili është zvarritur me dekada. Ajo pasqyron vetëdijen se, në funksion të konfrontimit me Rusinë, destabilizimi në Ballkan duhet të shmanget me çdo kusht. Qëllimi është të përdoren forcat e kombinuara për të arritur atë që Brukseli dhe Uashingtoni e shohin si një kompromis: Serbia de facto e njeh Kosovën, në këmbim të së cilës Kosova u jep autonomi serbëve “të saj”.

Por qasja ka dy kapje. Nga këndvështrimi serb, nuk është kompromis, në fund të fundit është e qartë se njohja faktike do të pasohet nga ajo juridike – kjo është pika e planit. Dhe më e rëndësishmja, Perëndimi ka potencial të madh për sanksione që mund t’i përdorë kundër Beogradit dhe Prishtinës. Por ai ka pak nxitje për të ofruar për sjelljen e tyre të mirë.

Ajo që funksiononte dikur, premtimi për anëtarësim në BE, e ka humbur besueshmërinë. Serbia dhe Kosova e dinë se pengesat e anëtarësimit janë të pakapërcyeshme. Edhe një herë tregon se BE-ja ka nevojë për forma të reja integrimi për shtetet e vështira nëse dëshiron të veprojë me sukses strategjikisht.