Tanya L. Domi, asistent profesoresha në Shkollën e Marrëdhënieve Ndërkombëtare dhe Publike të Universitetit të Kolumbisë, në një intervistë për The Geopost foli për mediat e kontrolluara në Serbi, shpërndarjen e propagandës ruse përmes tyre, por edhe ndryshimin që vihet re, sipas saj, kohët e fundit në këto medie.

Tutje Domi flet edhe për presionin e Perëndimit ndaj Vuçiqit, mënyrën se si ai reagon ndaj këtij presioni dhe rrugën që duhet ta zgjedhë Serbia mes Perëndimit dhe Rusisë.

Ndikimi i ShBA-së në krizat e përgjithshme në Ballkan, fati i dialogut Kosovë-Serbi dhe ndikimi i krizës së Ukrainës në aspektin e sigurisë në Ballkan janë temat tjera për të cilat ka folur znj. Domi.

Geopost: Si e përshkruani narracionin e mediave të kontrolluara serbe që flasin të njëjtën gjuhë propagandistike si Moska?

Unë mendoj se në mjedisin mediatik në Serbi, në lidhje me ndikimin rus, ishte Sputnik Serbia që ishte në dispozicion në Serbi, por nuk mendoj se propaganda e Rusisë është vërtet aq e rëndësishme. Vetëm se janë shumë të përafruara në mes veti, deri vonë Serbia dhe Rusia në thelb po i bënin jehonë njëra-tjetrës. Ata janë si pasqyra e njëra-tjetrës, dhe kjo ka infiltruar mjedisin e tyre mediatik, dhe në fakt shkon edhe në Republikën Srpska në Bosnje dhe Hercegovinë. Pra, nuk është vetëm Serbia ajo që po “ndikohet nga Rusia”, por po ndodh edhe në Bosnje dhe Hercegovinë.

Por ajo që unë do të thoja është se tabloidët, në thelb i përsërisin këto gjëra dhe flisnin për Rusinë, mjaft shpesh. Dhe nëse shikoni ndonjë sondazh të opinionit publik për Serbinë, do të shihni se vendi më i popullarizuar jashtë Serbisë, përveç që e duan vendin e tyre, shteti më popullor brenda popullatës së Serbisë është Rusia, dhe ka qenë për shumë e shumë vjet.

Putin ka vizituar Serbinë, dhe Vuçiq flet për Rusinë. Deri në këtë pushtim të Ukrainës nga Rusia, zoti Vuçiç shoqërohej shumë, shumë lirshëm me Rusinë, blinte armët e tyre, takohej me rusët, takohej me Putinin. Pra, nuk ka pasur asnjë arsye që të ketë nevojë as për propagandën ruse në Serbi, Serbia e bën atë për ta.

Geopost: Për të sqaruar rrugën e saj perëndimore, a duhet Serbia të përshtatet plotësisht me politikat perëndimore?

Unë mendoj se tani pyetja se ku qëndron Serbia për çështjen e Rusisë në Evropë është se ajo ndoshta po ndjen shumë presion. Sapo lexova intervistën që dha Chris Hill, ambasadori i ri i ShBA-së në Serbi për Radion Evropa e Lirë. Dhe, në të vërtetë varet nga Serbia se ku do të shkojnë, por, Serbia ndodhet gjeografikisht në Evropë, dhe të gjitha vendet përreth Serbisë po mbështesin sanksionet ndaj Rusisë, përfshirë Hungarinë, e cila është një shtet joliberal siç është Serbia.

Pra, nëse jeni të rrethuar nga të gjitha këto vende evropiane dhe pretendohet se keni kërkuar të bashkoheni në BE, duhet të ndjeni një presion, duke pasur parasysh pushtimin e jashtëzakonshëm të Ukrainës nga Rusia. Dhe jo vetëm që është i jashtëzakonshëm, ai ka qenë një krim lufte që nga dita e parë, dhe unë mendoj se ndoshta, Aleksander Vuçiç nuk ishte i përgatitur për një përgjigje nga kontinenti evropian për të dënuar Rusinë, me gjithë forcë, menjëherë. Veprimet e ushtrisë ruse janë karakterizuar nga sulme pa dallim ndaj civilëve, duke vrarë civilë, përdhunuar civilë, dhe gjithsesi ekziston një shënjestër ushtarake e vrasjes së civilëve sipas dëshirës dhe është një krim më shumë njëri pas tjetrit.

Pra, ai duhet të ndiejë njëfarë presioni, dhe duke qenë se sapo folëm për mjedisin mediatik, ju keni filluar të shihni një ndryshim në mjedisin mediatik, ku tabloidët e tyre kanë dënuar Rusinë në një farë mase, madje edhe mediat e kontrolluara nga shteti tani nuk po i përkrahin këto raporte të ndezura të vëllazërisë sllave ndërmjet Serbisë dhe Rusisë. Pra, mendoj se ka njerëz brenda qeverisë serbe që me siguri po flasin me mediat dhe kanë filluar të largohen pak nga përqafimi i plotë i Rusisë. Po ashtu në media po diskutohet shumë se a do të mund të dalë Vuçiq nga kjo situatë dhe situata është se ai ka qenë i ulur në dy stola. Kjo është shprehja e zakonshme në Serbi, ai është me Rusinë apo është me Bashkimin Evropian? Unë do të thoja se është një stol me tre këmbë ku qëndron ai midis Moskës, Brukselit dhe Uashingtonit! Dhe Uashingtoni ka dërguar ndoshta ambasadorin më me përvojë të Ballkanit në Beograd, dhe ai sapo mori postin e tij në fund të muajit të kaluar dhe ai ka qenë shumë i qartë se Serbia nuk duhet të blejë pajisje ushtarake nga ushtria ruse dhe kineze.

Nëse do të zhvilloni një strukturë sigurie të koordinuar vërtet efektive, duhet të blini pajisje nga një vend ose brenda aleatëve të NATO-s për shembull.

Por kjo është më shumë një përshkrim i qartë se ku qëndrojnë ata, a do të jenë në Perëndim, apo ai do të vazhdojë të rreshtohet me Rusinë, e cila tani për të gjitha qëllimet praktike është një shtet i pabesë. Është më se e mundshme, sipas mendimit tim që zoti Vuçiç ndoshta nuk do të udhëtojë kurrë përtej Rusisë, përveç takimit të G20, supozoj se evropianët shpresojnë, ndoshta nëse ai vjen në G20, ata do të jenë në gjendje të flasin pak me të për ndalimin e kësaj lufte, por nuk duket se ka prirje për ta ndalur këtë luftë, dhe nuk i bën dobi Serbisë që në këtë moment të jetë afër Rusisë. Pra, është me të vërtetë çështja se në cilën rrugë shkon kjo qeveri e re në Serbi. Dhe ai duhet të merret me opozitën në të djathtën e tij, dhe në të vërtetë nuk ka shumë opozitë në të majtë, dhe kush bëhet kryeministër, gjithashtu ndoshta do të reflektojë një pjesë të këtij drejtimi, por ne të gjithë po përpiqemi të lexojmë kartat, cilat letra do t’i hedhë zoti Vuçiq në tavolinë.

Geopost: Si e shihni rolin e Shteteve të Bashkuara në këtë krizë në Ballkan?

Në lidhje me Shtetet e Bashkuara dhe intervistën e parë të zotit Hill, ai ishte shumë i qartë se Rusia nuk do t’i ndihmonte Serbisë në zgjidhjen e marrëdhënieve me Kosovën. Ai tha se kjo nuk do të funksionojë, ju mund të shihni se çfarë bën Rusia, Rusia sulmon, dhe ata në fakt kryejnë dhunë, ata përdorin dhunë, ata e kanë bërë këtë në Gjeorgji, ata e bënë atë në Siri, ata pastaj aneksuan Krimenë në 2014 dhe tani ata rifilluan një luftë e nxehtë në vetë Ukrainë. Pra, ai po thekson se Serbia nuk duhet t’i drejtohet Rusisë për ndihmë për Kosovën, në fakt, një lloj ndihme që Rusia i ka dhënë Serbisë është duke e bllokuar Kosovën nga të gjitha organizatat ndërkombëtare, si OKB-ja, janë bllokuar edhe në OSBE.

Nëse Kosova do të ketë të ardhme, Kosova meriton të integrohet në kornizën ndërkombëtare dhe duhet lejuar që të anëtarësohen në organizata ndërkombëtare.
Kështu që unë mendoj se do të jetë interesante të shihet se si ambasadori Hill e negocion këtë marrëdhënie me zotin Vuçiq, por mendoj se z. Hill do të jetë një zëdhënës i artikuluar i vlerave të SHBA-së, të cilat janë në linjë me Brukselin. Dhe nëse po devijoni nga ato vlera, çfarë jete po krijoni për njerëzit në vendin tuaj dhe me fqinjin tuaj, si në Kosovë.

Geopost: A mendoni se do të përfundojë dialogu Kosovë-Serbi dhe si e shihni këtë përfundim?

Epo kjo po vazhdon për një kohë kaq të gjatë dhe unë e di që ka një mbledhje në datën 13 (Maj) të këtij muaji për të diskutuar për targat. Është një lloj kthimi në përvojën time për mua, sepse isha në Bosnje kur po negocionim targat mes subjekteve politike. Për faktin se kanë përdorur targa, Serbia reagoi me përshkallëzim të dhunës vitin e kaluar për situatën kufitare. E dini, Kosova hoqi targat siç ka ndodhur brenda Serbisë kur njerëzit hyjnë në Serbi nga Kosova. Kështu që kjo u përshkallëzua në, jo vetëm një ndalim kufitar, por në fakt Serbia ngriti avionët në ajër. Z. Lajçak ende nuk ka krijuar një strategji solide negociuese që do të ofrohet për zgjidhjen e kësaj mosmarrëveshjeje. Tani, palët duhet të duan të zgjidhin mosmarrëveshjen, dhe zoti Kurti e ka qenë shumë i qartë, do të trajtohemi me respekt dhe se jemi një lojtar i barabartë, mos na bëni shfaqje anësore apo të na fyeni. Dhe nuk jam i sigurt se zoti Lajcak, siç kanë thënë disa nga kolegët e mi në Këshillin e Politikave të Demokratizimit, qartësisht se zoti Lajcak nuk është personi i duhur për këtë negociatë. Dhe BE-ja në përgjithësi nuk e ka çuar realisht këtë dialog përpara, dhe unë mendoj se Shtetet e Bashkuara po përpiqen të mbështesin këtë, dhe tani me z. Hill në Beograd, do të jetë interesante të shihet nëse ai mund të jetë i ndonjë ndihme gjithashtu.

Por tani për tani, ka qenë me të vërtetë një lloj ngecjeje, dhe le të shohim se çfarë do të ndodhë në datën 13, por duke pasur parasysh historikun që z. Lajçak dhe historikun e këtij procesi, nuk kam shumë besim për momentin që do të zgjidhet në një mënyrë që do t’i lejojë Kosovës dhe Serbisë të bashkëjetojnë në paqe.

Kjo është thellësisht shqetësuese të shohësh se si unë mendoj se BE-ja nuk po e menaxhon mirë këtë proces, por përsëri, Serbia duhet të veprojë me mirëbesim, ashtu siq e bën Kosova, dhe të dy palët duhet të pajtohen, kur ju bëni “paqe, ju nuk bëni paqe me mikun tuaj, po bëni paqe me armiqtë tuaj”

Geopost: Sa ka ndikuar kriza ukrainase në Ballkan përsa i përket sigurisë?

Mendoj se kjo luftë ka sjellë frikë. Unë kam qenë në Sarajevë në muajin Mars dhe kam biseduar me miqtë e mi, me miqtë e mi kosovarë dhe sigurisht kjo më ngjall kujtime të luftërave të tyre, luftërave të tyre përkatëse. Unë mendoj se njerëzit janë mjaft të shqetësuar, për shembull në Bosnje në ditën e parë të luftës me Rusinë në Ukrainë, BE dërgoi 500 ushtarë të rinj për të përforcuar EUFOR-in. Jam e sigurt se Kosova ndihet mirë që ka një kontingjent të NATO-s brenda kufijve të saj.

Më e mira e kësaj, mund të them se këtu ka një avantazh për situatën në Ukrainë. Është shumë e qartë tani se Rusia nuk do të jetë në gjendje të arrijë në Ballkan përmes asnjë lloj rrugëtimi ajror, me fjalë të tjera nuk do të jetë në gjendje të fluturojë me avionë ushtarakë përmes hapësirës ajrore të BE-së, ajo do të mbyllet për ta. Kështu që unë shoh në fakt një kërcënim më të vogël për këtë luftë në Ukrainë, besoni apo jo. Unë mendoj se tani Serbia është shumë e kujdesshme për atë që thonë dhe si po veprojnë. Rusia nuk do të jetë në gjendje të jetë një kërcënim aktiv për rajonin në aspektin ushtarak tani. Edhe Hungaria, disi qëndruan brenda linjave të “de-kuorumit”, nuk po kërcënojnë as vendet e tjera.

Dhe ky është një nga përfitimet e kësaj dhe unë mendoj se është shumë e qartë tani, se për sa i përket sjelljes së Rusisë në një mënyrë gërryese ndaj Bosnjës, veçanërisht ata i kanë kërcënuar ata mjaft, dhe ndërsa unë isha në Sarajevë, Lufta po ndodhte dhe ambasadori rus kërcënoi përsëri Bosnjën dhe tha, nëse mendoni se do të anëtarësoheni në NATO, mund ta bëni këtë, por ne do të reagojmë dhe merreni Ukrainën si shembull.

Pra, ky është një lloj ritregimi kursimtar, por ata operativisht nuk do të jenë në gjendje ta bëjnë këtë dhe gjithashtu sjellja e Rusisë në Ukrainë pohon kërcënimin që Rusia paraqet për vendet e vogla si Kosova dhe Bosnja në teori.

Pra, kjo luftë në fakt po funksionon në një mënyrë që po shtyp një armiqësi aktive, ndoshta që buron nga Beogradi dhe çdo kërcënim potencial përtej Ballkanit. Mendoj se edhe Turqia po vepron në një mënyrë, ata janë anëtare të NATO-s, po përpiqen të ndihmojnë në mbështetjen e Ukrainës në këtë rast, dhe kjo është ironia e kësaj lufte, por mendoj se kjo ngjall shumë frikë dhe shqetësim nga njerëzit që jetojnë në Ballkan, dhe njerëzit kanë frikë dhe sjell kujtime vërtet të këqija për atë që ka ndodhur gjatë 30 viteve të fundit, mendoj për të dy vendet, Kosovën dhe Bosnjën. /thegeopost/